Binnen de verbeeldingsliteratuur spreekt men van een ondode wanneer een mens of ander wezen dat is gestorven, is teruggehaald uit de dood, na zijn overlijden niet dood is gegaan of anderszins niet in vrede wil rusten. Iemand of iets terughalen uit de dood geschiedt meestal door magie, hoewel andere methoden mogelijk zijn, zoals een ziekte of een erfelijke gesteldheid.
In veel verhalen speelt de scheiding tussen ziel en lichaam een rol bij de verschijningsvorm van de ondode. Het lichaam wordt opgewekt zonder dat er sprake is van een bezieling, hierdoor hebben ondoden vaak slechts dierlijke intuïtie en ontbreekt de rede, waardoor het gevaarlijke wezens zijn. Spoken en geesten zijn geen ondoden, want daarvan rust het lichaam terwijl de ziel ronddoolt.
Magiërs of
Ondode, door Tommie Leijs
tovenaars die wezens uit de dood kunnen terughalen worden aangeduid als dodenbezweerders of necromancer. Een dergelijke handeling wordt meestal verricht door kwade wezens en is deel van zwarte magie (in tegenstelling tot witte ofwel goede magie).
Er bestaan verschillende soorten ondoden. Ze kunnen oorspronkelijk mensen zijn geweest, maar dat hoeft niet. Ook dieren en fantasiewezens kunnen uit de dood terugkeren. Sommigen hebben zowel herinneringen aan hun vorige leven en hun eigen wil, maar sommigen niet. Ze zijn dan niets meer dan slaven van degene die ze uit de dood opwekte.
Zowel vampiers als zombies worden tot de ondoden gerekend.
Ondoden bezitten vaak één of meer van de volgende kenmerken:
- hun lichaamskleur is bleek/grijs;
- ze hebben geen hartslag en hebben de temperatuur van hun omgeving;
- ze deinzen nergens voor terug want ze kunnen geen pijn voelen;
- ze stinken
Een voorbeeld binnen de Nederlandstalige verbeeldingsliteratuur van een "ondode" is de Senanimulo (uit Esperanto: 'zielloze') in Lupidae, van Birgit Berg.
In legenden vanover de hele wereld spelen ondoden een rol.