Steampunk is een subgenre van de verbeeldingsliteratuur, dat ontstond in de jaren 1980 en waarin de verhalen zich afspelen in werelden waarin stoomtechnologie de dominante vorm van technologie is.
Herkomst van de naam[]
De grondleggers van de steampunk waren de Amerikaanse schrijvers K.W. Jeter, James Blaylock en Tim Powers. Zij zetten zich als studenten af tegen hun tijdgenoten en collegastudenten. Ze waren geïnteresseerd in oude, met name Victoriaanse, schrijvers die (op dat moment) volledig uit de mode waren. Zij begonnen te schrijven in hun traditie. Het begrip steampunk is geïntroduceerd door K.W. Jeter als variatie op de term cyberpunk.
Nadat het begrip steampunk bekend werd, ontstonden er diverse andere "-punk" begrippen, waarbij het punk verwijst naar de anachronismen en het eerste deel van het woord verwijst naar de dominante vorm van technologie in een bepaalde periode, zoals:
- Sandalpunk
- Sailpunk
- Clockworkpunk
- Dieselpunk
- Atompunk
- Biopunk
Geschiedenis in de verbeeldingsliteratuur[]
Steampunk is een jong begrip, maar kent een lange geschiedenis. Hoewel het aanvankelijk stond voor cyberpunk in de sfeer van de Victoriaanse tijd, werden later steeds meer werken tot het genre gerekend. Zo worden de werken van Jules Verne wel tot de steampunk gerekend, omdat ze eveneens een mengeling zijn van Victoriaanse vertelling en technologie die toen nog niet beschikbaar was. Voor het begrip steampunk zijn intrede deed, stonden deze en soortgelijke verhalen bekend als scientific romance. Nu worden zij als proto-steampunk gezien.
Fans van het genre neigen ertoe alle werken met een negentiendeeeuwse setting als steampunk aan te merken. Er is in veel gevallen sprake van historische romans of victoriana.
- Steampunk zet moderne en futuristische technologie als anachronisme in een geïdealiseerde of gefantaseerde historische setting.
- Scientific romance heeft de toen actuele wereld als setting en plaatst hierin futuristische techniek. Het verschil met sciencefiction is de periode waarin het werd geschreven.
- Victoriana is historische fictie die grofweg in het Victoriaanse tijdperk is geplaatst en lichtelijk dweept met de zeden van die periode. Er is geen sprake van bewuste anachronismen.
Na het ontstaan van steampunk in de jaren 1980 beleefde het genre vooral een bloei in de wereld van de rollenspellen, waar allerlei steampunk varianten op bekende speelwerelden ontstonden, zoals Midgard 1880, Space 1889 of Cthulhu by Gaslight.
Steampunk werd rond het jaar 2000 bekender door de genre-film Wild Wild West. In de Verenigde Staten werd dit al als het subgenre Western Steampunk gezien, ook onder invloed van de TV-serie Legend. Diverse bekende films die zich in de negentiende eeuw afspeelden (From Hell, Van Hellsing, The League of Extraordinary Gentlemen) wakkerden de belangstelling bij het grote publiek aan.
Deze belangstelling gaat echter meer uit naar het uiterlijk vertoon van steampunk. Het heeft weinig weerslag op de verbeeldingsliteratuur.
In Nederland[]
Er zijn slechts weinig steampunkverhalen naar het Nederlands vertaald. Het meest bekend is De stoomvlinder van William Gibson en Bruce Sterling (Uitgeverij M, 1992). In 2000 verscheen Station Perdido van China Miéville dat weliswaar een gevoel van steampunk oproept, maar in een fictieve wereld speelt.
Oorspronkelijke Nederlandstalige steampunk is tamelijk zeldzaam. Meestal wordt Paul Evanby's serie Het levend zwart ertoe gerekend. Wonderwaan besteedde twee uitgaven aan Hollandse stoompunk. De zevende Themawedstrijd had als thema Steampunk.
Externe links[]
- Paul Evanby over Hollandse Stoompunk
- Interview met Paul Evanby met Ezzulia over Het levend zwart.